دستگاه گوارش از چه بخش‏هایی تشکیل شده است؟

دستگاه گوارش از چهار قسمت تشکیل شده است:
• بخش فوقانی که شامل دهان، مری و معده است.
• بخش میانی دستگاه گوارش شامل روده باریک است. روده باریک به سه قسمت دوازدهه یا دئودنوم (Duodenum)، ژژنوم (Jejunum) و ایلئوم (Ileum) تقسیم می‏شود. بیشتر چربی‏ها، پروتئین‏ها، ویتامین‏ها و بخشی از هیدرات‏های کربن غذای روزانه از ژژنوم جذب می‏شوند. ایلئوم آخرین قسمت روده باریک است که به روده بزرگ  (کولون) ختم می‏شود. محل ارتباط ایلئوم و کولون دریچه یک‏ طرفه ‏ای به نام دریچه ایلئوسکال (Ileocaecal Valve) است.
• بخش تحتانی دستگاه گوارش شامل روده بزرگ(کولون) می‏باشد که از سه بخش سکوم، کولون و رکتوم (راست روده) تشکیل شده است. مهم‏ترین عملکرد روده بزرگ ایجاد مدفوع و جذب آب اضافی آن است.
• دستگاه گوارش علاوه بر لوله گوارش شامل بخش ‏های فرعی می‏باشد که در هضم و جذب مواد غذایی نقش دارند. این بخش‏ها عبارتند از: غدد بزاقی، کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده یا پانکراس(Pancreas).

عملکرد دستگاه گوارش در بدن چیست؟
عملکرد دستگاه گوارش شامل بلع مواد غذایی، هضم و جذب مواد مورد نیاز بدن، ذخیره مواد غذایی، دفع مواد غیر قابل هضم از طریق مدفوع و برقراری تعادل میان مایعات و الکترولیت ‏ها می باشد.

روده بزرگ از چه بخش‏هایی تشکیل شده است؟
روده بزرگ شامل سکوم (Caecum) ، کولون (Colon)، و رکتوم (Rectum) و کانال مقعدی است. سکوم بخش کیسه ‏مانندی است که در پایین دریچه ایلئوسکال قرار می‏گیرد. آپاندیس لوله کوچک و باریکی است که از سکوم خارج می‏شود. کولون از چهار قسمت مختلف تشکیل شده‏ است:
• کولون صعودی (Ascending): از سکوم آغاز شده و در سمت راست حفره شکمی ادامه می‏یابد.
• کولون عرضی (Transverse): در طول شکم از راست به چپ ادامه می‏یابد، کولون عرضی طولانی‏ترین و پر حرکت‏ ترین بخش کولون است و به کولون نزولی ختم می‏شود.
• کولون نزولی ( Descending ) : در ادامه کولون عرضی در سمت چپ حفره شکم پایین می‏رود و به کولون سیگموئید  ( Sigmoid Colon )  ختم می‏شود.
• کولون سیگموئید بخش انتهایی روده بزرگ است و به رکتوم ختم می‏شود. این ناحیه نسبت به سایر بخش‏ های روده بزرگ بیشتر مستعد ابتلا به سرطان است و بروز سرطان در این ناحیه ممکن است به ایجاد کولوستومی منجرشود. رکتوم بخش انتهایی لوله گوارش است که به مقعد ختم می‌شود.

دستگاه ادراری از چه بخش‏هایی تشکیل شده است؟
سیستم ادراری به دو بخش تقسیم می‏شود:
• دستگاه ادراری فوقانی از دو کلیه همراه دو حالب تشکیل می‏شود که ادرار را به مثانه منتقل می‏کنند.
• دستگاه ادراری تحتانی شامل مثانه و مجرای ادراری (پیشابراه) است.

عملکرد سیستم ادراری چیست؟
سیستم ادراری وظیفه تولید ادرار و خارج کردن آن را از بدن بر عهده دارد. ادرار شامل مواد دفعی نیتروژنی و نمک‏ های اضافی است. هر ساعت حدود 50 الی 60 میلی‏لیتر ادرار به صورت نرمال از بدن دفع می‏شود. اگر این مقدار به زیر 30 میلی‏لیتر برسد، احتمال وجود مشکلات کلیوی مطرح است.

استوما ( Stoma ) چیست؟
کلمه استوما در اصل به معنای دهان یا ورودی است. بیمارانی که تحت عمل جراحی استومی قرار می‏گیرند، روی شکم خود دهان ه‏ایی به نام استوما دارند. استوما در حقیقت قسمتی از روده است که از شکم خارج شده و توسط بخیه به جدار شکم ثابت می‏شود و مواد دفعی بدن از طریق آن خارج می‏شود.
در این صورت افرادی که تحت عمل جراحی استومی قرار می‏گیرند، قادر نیستند مانند افراد عادی دفع ادرار و مدفوع داشته باشند و دفع، ادرار یا مدفوع، از طریق استوما صورت می گیرد.

استومی (Ostomy) چیست؟
هر چند در گفتگوها و حتی برخی نوشته‏ ها  "استومی" و "استوما" را معادل هم بکار می‎برند اما در تعریف استومی می‏بایست یک تفاوت بسیار کوچک بین این دو کلمه را در نظر گرفت. معمولا به قسمتی از روده، که از جداره شکم بیرون گذاشته شده است "استوما" گفته می‎شود و به این عمل یعنی تعبیه سوراخی در جداره شکم و قرار دادن استوما از میان آن و بر روی شکم استومی اطلاق می‎گردد. یعنی بطور خلاصه "در عمل استومی برای بیمار استوما تعبیه می‎شود."

انواع استومی چیست؟
بصورت کلی می‏توان استومی را به روش‎های گوناگونی دسته بندی کرد اما آن چیزی که بیشتر در اینجا مدنظر است استومی‏ های دفعی است، یعنی انواع استومی که از آنها مواد دفعی مانند ادرار و مدفوع خارج می‎شوند.
با در نظر داشتن این موضوع این نوع استومی‏ ها به سه گروه کلی کلستومی، ایلئوستومی، و یوروستومی تقسیم می‎شوند. لازم به ذکر است که هر کدام از این گروه ‏ها با توجه به شرایط بیمار و بیماری و یا تکنیک جراحی به زیر گروه‎های متنوع دیگری ممکن است تقسیم شوند.

انواع استوما چیست؟
انواع استوما را نیز می‎توان بر اساس شکل آنها تقسیم بندی کرد. مانند: Loop Ostoma و Double-Barrel Ostoma

آیا سایز استوما تغییر می‏کند؟
به طور طبیعی در چند ماه اول پس از انجام جراحی محل استوما کمی متورم است و برای کنترل مواد دفعی استوما نیاز به استفاده از کیسه‌هایی با سوراخ ‏های بزرگ‏تر از حد عادی می‏باشد.
به همین دلیل بهتر است در هفته ‏ها و ماه‏ های اول پس از جراحی هنگام تعویض کیسه، استوما مجدداً تعیین سایز شود. به خصوص در صورت استفاده از کیسه‏ های قابل برش، اگر اندازه برش بزرگ‏تر از اندازه استوما باشد، ترشحات نشت خواهد کرد.

برآمدگی استوما از سطح پوست چه قدر است؟
برآمدگی استوما از سطح پوست باید حدود 2 سانتی‏متر باشد. این برآمدگی اجازه می‏دهد مواد دفعی به طور مستقیم داخل کیسه تخلیه شود. این حالت از ایجاد مشکلات پوستی اطراف استوما جلوگیری می‌کند.
اگر استوما کاملاً هم سطح با پوست باشد، ترشحات به‏ جای اینکه داخل کیسه تخلیـه شود، مستقیماً روی لبه چسب کیسه می‏ریـزد و از چسبیـدن مطلوب آن جلوگیـری می‏کند. استومای فرورفته نیز باعث نفوذ ترشحات به زیر چسب کیسه و جدا شدن آن خواهد شد.

آیا استوما دردناک است؟
خیر، استوما فاقد پایانه های عصبی حس درد است و به همین دلیل هیچگونه احساس دردی ندارد.

کلستومی چیست؟
کلستومی انحراف مسیر روده بزرگ است که به‏ وسیله جراحی ایجاد می‏شود. در این حالت روده بزرگ به دو قسمت تقسیم می‏شود. بخش انتهایی یا درون شکم بخیه می‏شود و یا از شکم خارج می‏گردد. تصمیم‏ گیری در مورد خارج کردن بخش انتهایی روده به نوع جراحی و علت انجام آن بستگی دارد. بخش اولیه روده بزرگ به صورت استوما از پوست شکم خارج و مواد دفعی آن داخل کیسه جمع ‏آوری می‏شود.
بسته به محل برش روده و محل قرارگیری استوما مدفوع ممکن است قوام سفت یا شل داشته باشد. اگر استوما مربوط به کولون صعودی و یا عرضی باشد، مدفوع معمولاً حالت شل دارد. در صورتی که کلستومی مربوط به ناحیه سیگموئید باشد، مدفوع معمولاً فرم یافته است و قوام سفتی دارد.

ایلئوستومی چیست؟
ایلئوستومی انحراف مسیر روده کوچک است که به‏ وسیله جراحی ایجاد می‏شود. در ایلئوستومی روده باریک در ناحیه ایلئوم به دو بخش تقسیم می‏شود. قسمت اول روده از پوست شکم خارج می‏شود و به بیرون راه می‏یابد و استوما را تشکیل می‏دهد. در حالتی که ایلئوستومی دائمی باشد، بخش‏ های باقی‏مانده دستگاه گوارش نیز از شکم خارج می‏شود. در این حالت مدفوع از استوما خارج می‏شود و بیمار باید از کیسه ‏های مخصوص برای جمع ‏آوری مدفوع استفاده کند زیرا دفع مدفوع از استوما در این شرایط ارادی نمی‏باشد.
مدفوع خروجی ایلئوستومی معمولاً حالت مایع و نرم دارد و با توجه به این که دارای آنزیم ‏های روده ‏ای می‏باشد، برای پوست اطراف استوما زیان‏ آور است.

یوروستومی چیست؟
یوروستومی ایجاد انحراف در مسیر دستگاه ادراری به وسیله جراحی است. تمام یوروستومی‏ ها ادرار را قبل از رسیدن به مثانه از طریق سوراخ استوما تخلیه می‏کنند و انواع مختلفی دارند.

استومی موقت چیست؟
همان‏طور که از نامش پیداست، استومی موقت فقط برای مدت زمان مشخصی روی شکم تعبیه می‏شود و پس از طی زمان، آن بخش از روده دوباره به داخل شکم باز گردانده می‏شود. به بیان ساده ‏تر بیمار فقط برای مدت محدودی استومیت خواهد بود.
معمولاً استومی موقت در مواقعی تعبیه می‏شود که جراح بعداً قصد آناستوموز (پیوند) و بخیه کردن دو سر روده را دارد یا می‏خواهد به بخیه‏ های ایجاد شده استراحت بدهد. یوروستومی موقت نیز هنگامی ایجاد می‏شود که مثانه خارج نشده است.
استومی ‏های موقت معمولاً در موارد اورژانسی مانند تصادفات شدید اتومبیل با آسیب به احشای شکم و لگن و... و هم‏چنین در مرحله اول جراحی آناستوموز ایلیوآنال ایجاد می‏شوند. اغلب اوقات این استوماها برای استراحت دادن به روده و بخیه کردن مجدد دو سر آن ایجاد می‏شوند.

لوپ استوما (Loop Ostoma) چیست؟
شایع ‏ترین شکل استومی موقت، لوپ استومی است. در این روش قسمت کوچکی از روده از طریق شکافی که روی پوست شکم ایجاد می‏شود، بیرون شکم قرار می‏گیرد و یک میله پلاستیکی کوچک که راد (Rod) نامیده می‏شود بین روده و پوست قرار می‏گیرد تا از بازگشتن روده به داخل شکم جلوگیری کند. این میله پلاستیکی چند روز بعد که زخم جراحی بهبود می‏یابد و دیگر احتمال برگشت روده به داخل شکم وجود ندارد، خارج می‏شود. جراح شکافی روی دیواره جلویی لوپ روده که بیرون از شکم قرار گرفته است ایجاد می‏کند. در این روش روده به طور کامل برش نمی‏خورد بلکه فقط برش در دیواره قدامی ایجاد می‏شود.
نتیجه این جراحی ایجاد دو استوما است که کاملاً به هم چسبیده‌اند. یکی از این استوماها به سیستم گوارش فوقانی ربط دارد و مواد دفعی از طریق آن خارج می‌شود. استومای دوم به قسمت تحتانی لوله گوارش مربوط است که کار خاصی انجام نمی‏دهد و فقط موکوس ترشح می‏کند. به این استوما موکوس فیستولا (Mucous Fistula) نیز گفته می‏شود. موکوس ترشحات روده است که نقش لغزنده و قابل عبور ساختن لوله گوارش را بر عهده دارد.
دفع موکوس از موکوس فیستولا و حتی از مقعد امری طبیعی است و به هیچ وجه جای نگرانی نمی‏باشد. بعضی  مواقع ممکن است موکوس فیستولا به قدری کوچک باشد که بیمار متوجه وجود آن نشود و هنگام ترشح موکوس از آن دچار نگرانی شود. به هر حال ترشح موکوس امری طبیعی است.

استومای (Double-Barrel) چیست؟
در این جراحی نیز همانند لوپ استوما قسمت کوچکی از روده از طریق ایجاد شکاف در شکم به بیرون راه می‏یابد. تنها تفاوت لوپ استوما با Double Barrel این است که در Double Barrel‌ دو سر روده به طور کامل برش می‏خورد و از هم جدا می‏شود و روده به دو نیمه تقسیم می‏شود.
یکی از این بخش‏ها استومای اصلی را تشکیل می‏دهد که مواد دفعی از طریق آن خارج می‏شود و نیمه دیگر موکوس فیستولا را تشکیل می‏دهد. این دو قسمت به دیواره روده دوخته می‏شوند. موکوس فیستولا فقط ترشح موکوس دارد و برای کنترل آن نیاز به کیسه نیست و فقط با قرار دادن یک گاز تمیز روی آن ترشحات کنترل می‏شود.
در این روش بهتر است استوما و موکوس فیستولا با فاصله مناسب از یکدیگر تعبیه شوند تا بیمار به راحتی بتواند کیسه را روی استوما بچسباند.

استومیت چیست؟
استومیت به افرادی گفته می‎شود که تحت عمل جراحی استومی قرار گرفته و در حال حاضر روی شکم خود استوما داشته و دفع مدفوع یا ادرار از طریق آن صورت می‏گیرد. گاهی در برخی از منابع به فردی که کلستومی دارد کلستومیت گفته می‎شود و همچنین به افراد دارای ایلئوستومی و یوروستومی به ترتیب ایلئوستومیت و یوروستومیت اطلاق می‎گردد.