فتق  یا هرنی اطراف استوما چیست؟

پس از جراحی،  عضلات جدار شکم ضعیف می‏شوند. به همین دلیل بیماران مستعد ایجاد فتق یا  بیرون‏ زدگی محتویات شکم هستند. علائم فتق اطراف استوما عبارت است از  قرمزی، درد و برآمدگی در ناحیه اطراف استوما. برای فتق ‏های کوچک، تنها  نیاز  به کمربند مخصوص فتق می‏باشد ولی فتق‏ های خیلی بزرگ معمولاً نیاز به  جراحی دارند. بهتر است برای پیشگیری از ایجاد فتق اطراف استوما از برداشتن  چیزهای سنگین از روی زمین و حمل بار زیاد به خصوص در روزهای اول پس از  جراحی خودداری شود.

ایلئوستومیت‏ها ممکن است با چه مشکلات خاصی مواجه شوند؟

 از آن‏جا که مواد دفعی ایلئوستومی فرم مایع دارد و دارای آنزیم‏های روده  ‏ای می‏باشد، در مجاورت با پوست به آن صدمه وارد می‏کند. به همین دلیل  مشکلات پوستی در بیماران ایلئوستومی شایع‏تر است و ریسک عفونت و تحریک  پوستی نیز بیشتر است. از آن‏جا که فرم مواد دفعی مایع است، ایلئوستومیت‏ ها  آب زیادی را از دست می‏دهند و در صورتی‎که روزانه به حد کافی مایعات مصرف  نکنند، ممکن است دچار کمبود مایعات بدن شوند. هم‏چنین به دلیل کوتاه بودن  لوله گوارش و زمان کم برای جذب، بسیاری از داروهای مصرفی به خوبی جذب  نمی‏شوند.

تنگی استوما چیست؟

تنگی  دهانه استوما معمولاً به دلیل فرآیندهای ترمیم زخم و ایجاد بافت اسکار و یا  تکنیک نامناسب جراحی ایجاد می‏شود. به دنبال تنگی دهانه استوما بیمار  نمی‏تواند عمل دفع را به راحتی انجام دهد. هم‏چنین به دلیل انباشته شدن گاز  در پشت محل تنگی، خروج آن به صورت ناگهانی و با فشا ر و صدا صورت می‏گیرد و  این مسئله استومیت را رنج می‏دهد. به دلیل نشت مدفوع و عدم تخلیه کامل آن،  مشکلات پوستی در اطراف استوما نیز شایع است. نخستین اقدام در درمان تنگی  استوما محافظت از پوست می‏باشد. گاهی عمل جراحی تنها اقدام ممکن برای رفع  تنگی است.

پرولاپس استوما چیست؟

پرولاپس در واقع پائین افتادن و بیرون‏زدگی استوما است. استومای بیرون زده،  طویل می‏شود و چین و چروک‏های عادی خود را از دست می‏دهد. پرولاپس استوما  در دوران حاملگی شایع‏تر است زیرا در حاملگی ماهیچه‏های جدار شکم ضعیف  می‏شوند. در صورت ایجاد پرولاپس، نخستین اقدام بازگرداندن استوما به داخل  از طریق کمپرس سرد به‏وسیله قرار دادن حوله روی آن است. اگر این مشکل برطرف  نشد یا ادامه یافت، استومیت معمولاً به جراحی نیاز پیدا می‎کند.

علل پرولاپس استوما چیست؟

 پرولاپس استوما هنگامی ایجاد می‏شود که استوما به خوبی به‏وسیله عضلات  حمایت نمی‏شود. مثلاً هنگامی که استوما خارج از غلاف عضله رکتوس شکمی  Rectus Abdominis)) تعبیه می‏شود، احتمال پرولاپس زیاد است. هم‏چنین ممکن  است پرولاپس به دلیل کم بودن تعداد سوچورهای جراحی ایجاد شود. پرولاپس  بیشتر در کلوستومی‏های لوپ و در استومای کودکان و در دوران حاملگی ایجاد  می‏شود.

تو رفتگی (Retraction) استوما چیست؟

 تورفتگی استوما هنگامی اتفاق می‏افتد که بافت اسکار ناشی از زخم جراحی  اطراف استوما، منقبض می‏شود و استوما را به داخل می‏‏کشد. تو رفتگی استوما  یکی از دلایل مهم نشت از اطراف کیسه است که مشکلات زیادی برای استومیت  ایجاد می‏کند. برای برطرف کردن مشکلات ناشی از نشت بهتر است از چسب پایه  مخصوص  Convex (محدب) و کمربند مخصوص استومی استفاده شود. چسب‏های پایه  محدب روی پوست اطراف استوما فشار ملایمی وارد می‏کنند، استوما را تا حدی  بیرون‏آورده و از نشت جلوگیری می‏کنند.


انسداد روده چیست و چه علایمی دارد؟

 انسداد روده در ایلئوستومیت‏ها شایع‏تر است ولی در کلوستومیت‏ها نیز دیده  می‏شود. انسداد معمولاً ناشی از مصرف مواد فیبری یا موادی است که هضم  دشواری دارند مانند ذرت بوداده، کرفس و در بعضی موارد گوشت‏های سفت. تند  غذا خوردن، خوب نجویدن غذا و شروع غذاهای جامد و دیر هضم بلافاصله پس از  عمل جراحی می‏تواند باعث انسداد شود. برخی انسدادها خفیف هستند و خود  به‏خود برطرف می‌شوند ولی بعضی از آن‏ها نیز ممکن است با درد شدید همراه  باشند و منجر به بستری شدن در بیمارستان شوند. به همین دلیل دانستن علائم  انسداد و اقدامات لازم برای برطرف کردن آن جزء نکات بسیار مهمی است که هر  استومیت باید در مورد آن اطلاعات کسب کند. علائم انسداد روده عبارتند از:

• تورم استوما
• اتساع و نفخ شدید شکمی
• کاهش برون‏ده استوما ( در بعضی موارد عدم دفع کامل از استوما)
• درد و کرامپ شکمی
• تهوع و استفراغ
• این علائم ممکن است بسیار شدید باشند و حتی تا 24 ساعت ادامه یابند.

هنگام ایجاد انسداد روده چه باید کرد؟

 در صورت شک به انسداد روده ، حتماً باید مصرف غذاهای جامد را متوقف کرده و  هرگز از داروهای ملین و ضد درد استفاده نکنید. بهتر است برای مدتی از  خوردن غذا خودداری و فقط از نوشیدنی‏های ولرم بدون گاز استفاده کنید. از  وارد کردن هر شیئی به داخل استوما پرهیز کنید و در صورت متورم شدن استوما،  بهتر است از چسب پایه‏ای که برش بزرگ‏تری دارد استفاده کنید. برای شل کردن  عضلات شکم می‏توانید از حمام یا وان آب گرم استفاده کنید. بهتر است که سطح  شکم خود را ماساژ داده و زانوهای خود را به داخل شکم خم کنید. در صورتی‏که  درد اجازه می‏دهد، پیاده‏روی مختصر در این شرایط مناسب است. اگر هیچ کدام  از اقدام‏های ذکر شده موجب تخفیف علائم نشد، باید حتماً به نزدیک‏ترین  اورژانس مراجعه نمایید.
درمان انسداد روده شامل جایگزین کردن مایعات و  الکترولیت‏های بدن و کنترل درد می‏باشد. ممکن است برای مشخص شدن محل و عامل  انسداد، عکس رادیوگرافی از شکم تهیه شود و برای کاهش فشار شکمی لوله‏ای از  داخل بینی رد شده و داخل معده قرار ‏گیرد. بهتر است به نخستین نشانه‏های  انسداد دقت شود. یک انسداد نسبی معمولاً خود را با دردهای کرامپی شکم، خروج  مدفوع آبکی و بد بو، اتساع شکمی و تورم استوما همراه با تهوع و استفراغ  نشان می‏دهد. انسداد کامل ایلئوستومی با عدم دفع مدفوع از استوما برای بیش  از 4 ساعت، درد شدید شکمی، تورم شکم  و استوما و تهوع و استفراغ همراه است.  غذاهایی که موجب انسداد روده می‏شوند عبارتند از: ذرت بوداده، آجیل،  غذاهای پر فیبر مانند کرفس، پوست میوه‏ها و گوشتی که خوب جویده نشده است.  برای جلوگیری از ایجاد انسداد بهتر است همواره گوشت به قطعات ریز خرد و به  خوبی جویده شود.

ادم  استوما چیست؟

معمولاً به‏دنبال دستکاری بافت روده هنگام عمل جراحی و یا به دلیل عدم  استفاده از کیسه مناسب و وارد شدن فشار به استوما، استوما متورم می‏شود که  به آن ادم استوما می‏گویند. برای درمان باید از کیسه‏ای با دهانه گشادتر  استفاده شود. ضمناً برای حفظ پوست در فاصله ایجاد شده بین استوما و دهانه  کیسه از خمیر کلوپلاست استفاده می‏شود. گاهی استفاده از مواد تند و محرک در  رژیم غذایی یا شست‏وشو با آب بسیار گرم نیز موجب ادم استوما می‏شود.

به داخل رفتن حاد استوما پس از انجام جراحی چیست؟

 گاهی بعد از عمل جراحی به علت مشکلات جراحی و یا افزایش فشار ناگهانی شکم،  ممکن است استوما به طور کامل به داخل شکم فرو برود. در این شرایط اگر  استوما تحت فشار شدید قرار دارد، بیمار باید مجدداً تحت عمل جراحی قرار  بگیرد. گاهی نیز پزشک ترجیح می‏دهد بیمار را تحت نظر قرار دهد. در این  شرایط حتماً باید از پوست اطراف استوما محافظت شود. استفاده از چسب‏های  پایه محدب (convex) به بهبود شرایط این بیماران کمک می‏کند.

ایسکمی و نکروز استوما چیست؟

 ایسکمی به معنای عدم خون‏رسانی به بافت استوما است که در صورت ادامه‏دار  بودن آن، بافت نکروزه می‌شود یا به عبارت دیگر از بین می‏رود. تکنیک نادرست  جراحی یا تحت فشار قرار گرفتن استوما ممکن است سبب ایسکمی استوما و در  نهایت نکروز آن ‏شوند. در مراحل اولیه ایسکمی، استوما صورتی کم‏رنگ است و  رنگ‏پریده به نظر می‏رسد که با ادامه‏دار شدن آن، بافت سیاه رنگ و نکروزه  می‏شود. در صورت ایسکمی شدید یا نکروز وسیع که به جدار شکم انتشار پیدا  کرده باشد، بیمار معمولاً نیاز به اقدام جراحی پیدا خواهد کرد.

در صورت واقع شدن استوما در محل بالاتر از خط کمربند یا روی آن چه باید کرد؟

 این مشکل بیشتر در آقایان اتفاق می‏افتد. اگر تعیین محل استوما از ابتدا  به درستی صورت نگیرد، استومیت با مشکل مواجه خواهد شد. در صورتی‏که هنوز  محل استوما تعیین نشده است، بیمار باید از جراح یا پرستار مسئول تعیین محل  استومای خود بخواهد آن را روی خط کمربند یا بالای آن تعیین محل نکند زیرا  قرار گرفتن استوما در این محل از خروج مناسب مواد دفعی  و ورود آن به کیسه  جلوگیری می‏کند. برای رفع این مشکل بهتر است از شلوارهایی استفاده شود که  یک سایز از حالت عادی گشادتر باشد. هم‏چنین به جای استفاده از کمربند در  این شرایط بهتر است از بند شلوار استفاده شود.

خون‏ریزی یا خارج شدن موکوس از مقعد به چه علت است؟

 اگر پس از جراحی مقعد و رکتوم دست‏کاری و بسته نشده است، دفع اندکی موکوس  یا خون‏ریزی کم از مقعد طبیعی است و نباید ایجاد نگرانی کند. علت دفع موکوس  این است که مخاط رکتوم باقی‏مانده هنوز به ترشح خود ادامه می‏دهد. برای  جلوگیری از آلوده شدن لباس زیر می‏توان در این شرایط از پوشک یا نوار  بهداشتی استفاده کرد. در صورتی که بیمار خون‏ریزی شدید از مقعد دارد، حتماً  باید به پزشک مراجعه کند.

در صورت مشاهده خون‏ریزی از محل استوما چه باید کرد؟

 ابتدا باید محل خون‏ریزی را مشخص نمود. یعنی باید مشخص شود خون‏ریزی از  سطح استوماست یا از داخل روده صورت گرفته است. اگر خون‏ریزی شدید از داخل  روده بود، بهتر است هر چه سریع‏تر به پزشک مراجعه شود. اگر خون‏ریزی از سطح  استوما باشد، به زودی متوقف خواهد شد. از آن‏جا که سطح استوما از بافت  مخاطی تشکیل شده است، این بافت بسیار مستعد خون‏ریزی می‏باشد. حتی یک ضربه  یا فشار بسیار کم نیز ممکن است سبب ایجاد خون‏ریزی استوما شود. اگر  خون‏ریزی بسیار شدید بود یا متوقف نشد، بهتر است به پزشک مراجعه شود. بعضی  مواقع ممکن است فشار چسب پایه به اطراف استوما سبب ایجاد خون‏ریزی شود.  بهتر است قبل از نصب، دور لبه داخلی چسب پایه با انگشت ماساژ داده شود تا  تیزی آن سبب ایجاد برش و خون‏ریزی در سطح استوما نگردد.

در صورت خون‏ریزی از استوما در روزهای اول بعد از جراحی چه اقداماتی لازم است؟

 در روزهای اول بعد از جراحی خون‏ریزی از استوما در داخل کیسه طبیعی است و  ممکن است تا حدود 100 میلی‏لیتر در روز داخل کیسه دیده شود؛ ولی در بعضی  مواقع بیمار دچار خون‏ریزی شدید و غیر عادی می‌شود. خون‏ریزی شدید علل  مختلفی دارد که گاهی به دلیل مشکلات انعقادی بیمار و استفاده از داروهای  خاص یا ابتلا به کولیت اولسرو یا خون‏ریزی مخاطی ایجاد می‏شود. برای درمان  موارد شدید خونریزی بیمار باید به پزشک مراجعه کند.

درد خیالی رکتوم چیست و چه زمانی ایجاد می‏شود؟

 معمولاً بلافاصله پس از انجام جراحی خارج کردن قسمتی از روده و تعبیه  استوما از آن‏جا که بدن برای هماهنگ ساختن خود نیاز به زمان کافی دارد،  ممکن است بیمار هنوز دچار احساس دفع مدفوع و رفتن به توالت به روش قبل از  جراحی و دفع مدفوع از مقعد باشد. این احساس گاهی به قدری شدید است که ایجاد  درد و حالت اضطرار برای رفتن به توالت می‏کند. این حالت به تدریج و با  تطابق بدنی ایجاد شده، کم‏تر می‏شود و پس از گذشت زمان در نهایت از بین  می‏رود. برای برطرف ساختن این احساس بهتر است بیمار به توالت برود و در  همان حالت قبلی دفع مدفوع قرار بگیرد، بسیاری از افراد با مراجعه به  دستشویی و قرار گرفتن در حالت قبل احساس راحتی می‏کنند.

واریس اطراف استوما چیست و در چه بیمارانی دیده می‏شود؟

 در بعضی از بیماران که مشکلات کبدی مثل سیروز یا متاستاز توموری به کبد  دارند، گاهی عروق برجسته در استوما به صورت پیچ‏درپیچ و واریسی مشاهده  می‏شوند. این عروق ممکن است خون‏ریزی کنند و گاهی خون‏ریزی می‏تواند شدید و  کشنده باشند. باید به بیماران دچار واریس توضیح داد که کوچک‏ترین آسیبی به  استوما ممکن است موجب خون‏ریزی شود. پزشک برای درمان آن‏ها از سوزاندن و  یا محلول نیترات نقره استفاده می‏کند.

فیستول چیست؟

 به ارتباط غیر طبیعی دو سطح اپی‏تلیال بدن فیستول می‏گویند. بعضی از  فیستول‏ها به دلیل جراحی ایجاد می‏شوند و بقیه براثر آسیب‏های خاص به‏وجود  می‏آیند. ممکن است در جریان جراحی استومی نیز موکوس فیستولا برای بیمار  ایجاد شود؛ به این ترتیب که بخش انتهایی روده به پوست راه می‏یابد که موکوس  ترشح می‏کند. بعضی از فیستول‏ها به صورت ناخواسته و اتفاقی ایجاد می‏شوند و  ناشی از صدمات یا مشکلات خاصی هستند. درمان این نوع فیستول‏ها بسیار دشوار  است. در جریان ابتلا به این فیستول‏ها به دلیل ارتباط غیرطبیعی حفرات بدن،  معمولاً اختلالات آب و الکترولیت در بیمار شایع است. برای نام‏گذاری این  قبیل فیستول‏ها از فضاهای آناتومیکی استفاده می‏شود که این فیستول‏ها آن‏ها  را به هم ارتباط می‏دهد. برای مثال فیستول مثانه به رکتوم یا فیستول  روده‏ای- پوستی که روده را به پوست مرتبط می‏کند. فیستول‏های روده‏ای-پوستی  (آنتروکوتانئوس)، قسمتی از محتویات روده را در سطح پوست تخلیه می‏کنند که  به پوست آسیب می‏زند.

ترشحات فیستول‏ها را چگونه می‏توان کنترل کرد؟

 ترشحات فیستول‏ها را باید طوری کنترل کرد که آسیبی به پوست اطراف آن وارد  نشود. با توجه به وضعیت آناتومیک فیستول درمان‏های مختلفی برای آن به کار  می‏رود که شامل درمان‏های دارویی، ساکشن (مکش) محتویات فیستول و ...  می‏باشد. بعضی مواقع ترشحات فیستول‏ها به حدی زیاد است که برای کنترل آن  نیاز به استفاده از کیسه‏های مخصوص استومی است. در این شرایط بهتر است برای  حمایت از پوست اطراف فیستول از پانسمان یا کرم‏های محافظ پوست نظیر کرم  کامفیل استفاده شود. قبل از چسباندن کیسه پوست اطراف فیستول باید به دقت  تمیز شود. در هر صورت به دلیل نداشتن برجستگی استوما و نفوذ ترشحات به زیر  چسب کیسه استومی، تثبیت و دوام کیسه روی فیستول مشکل است.

استومیت‏ها در چه شرایطی باید حتماً با پرستار مخصوص استوما یا پزشک خود مشورت کنند؟

 در شرایط خاصی مانند بروز مشکلات پوستی جدی اطراف استوما مانند خون‏ریزی و  علائم ایجاد زخم، بروز اسهال مداوم طول کشیده، ایجاد یبوست و عدم کارکرد  استوما، خون‏ریزی شدید اطراف استوما، درد شکمی، مشاهده تغییر غیر عادی در  سایز، رنگ و شکل استوما، استفراغ مداوم، بروز مشکلات جنسی و ... بیمار  حتماً باید با پزشک یا پرستار خود مشورت کند و از وی کمک بخواهد.